Σάββατο 27 Αυγούστου 2016

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ


Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, το καινούριο μυθιστόρημα της Κατερίνας Καριζώνη, Η Πόλη των Αθώων. Ένα ακόμη μυθιστόρημα της πεζογράφου από αυτά που καθιερώθηκε να αποκαλούμε «ιστορικά μυθιστορήματα» κοσμεί την ελληνική πεζογραφία. Ρακοσυλλέκτρια της ιστορικής επιστήμης η Κατερίνα Καριζώνη, ακόμη μια φορά μας εκπλήσσει ευχάριστα, καθώς, για πρώτη φορά στο συγγραφικό της έργο, ακουμπά πάνω στο προσωπικό βίωμα τρίτων προσώπων, τα οποία δεν θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε «ιστορικά» με την έννοια που τα βαφτίζει η Ιστορία ως αποτύπωμα μνήμης για τις επόμενες γενιές, και πάνω σε αυτό πλέκει τη μυθοπλασία, χωρίς να παρεκκλίνει από την «ιστορική ατμόσφαιρα».
Οι χαρακτήρες του έργου είναι άνθρωποι που δεν ευτύχησαν να δουν το όνομά τους γραμμένο στις σελίδες της Ιστορίας, διότι επέλεξαν τον μοναχικό δρόμο της προσφοράς χωρίς αντάλλαγμα, για ένα ιδανικό ή για μια ιδέα. Η αθωότητα, το βασικό στοιχείο γύρω από το οποίο πλέκεται η ιστόρηση των γεγονότων με άξονα τους πυλώνες Πατρίδα και Ελευθερία. Άνθρωποι λοιπόν αθώα ανυποψίαστοι για τις ορέξεις της Ιστορίας, η οποία διαγράφει τις μοίρες τους κατά πως βούλονται άλλοι.
Χαρακτήρες τραγικοί, πραγματικοί ήρωες, χωρίς το πανηγυρικό περιτύλιγμα της φανφάρας, των παρασήμων της μάχης και των μνημοσύνων. Άνθρωποι που δρούσαν με ψευδώνυμα χωρίς να γνωρίζουν την αληθινή ταυτότητα του συναγωνιστή, του συντρόφου δίπλα τους. Όλα αυτά μέσα σε ένα αστικό περιβάλλον πολέμου, στη Θεσσαλονίκη της κατοχής και την πείνας, όπου ο έρωτας και η ζωή βρίσκουν χαραμάδες να ξεφυτρώσουν, να βλαστήσουν και στο τέλος να ζήσουν για να διηγηθούν τη μνήμη.
Ο Άρης, νεαρός φοιτητής της Νομικής, γνωρίζει πως το χρέος του είναι να πολεμήσει τον φασισμό, χωρίς να προσδοκά τίποτα άλλο πέρα από την ελευθερία. Χαρακτήρας πραγματικός, ο οποίος στα χέρια της συγγραφέως ξεδιπλώνει το κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του: την αθωότητα. Το ίδιο και οι υπόλοιποι απλοί άνθρωποι της ιστορίας της. Θα μπορούσα να χαρακτηρίσω το μυθιστόρημα της Καριζώνη ως έναν ύμνο προς τους αγνούς ανθρώπους που έσταξαν λίγο από το αίμα τους στο μίγμα της μελάνης της Ιστορίας, για να γραφτούν ολάκερα βιβλία με φανταχτερά ονόματα. Η Ιστορία δεν τους ξέχασε, απλά σεβάστηκε τη σεμνότητα και την αθωότητα αυτών των ανθρώπων, των πολλών, που δεν θέλησαν ούτε τιμές, ούτε αναγνωρίσεις. Δεν υποψιάζονταν άλλωστε τι θα επακολουθούσε, ούτε ότι θα ζούσαν να δουν να τσακίζονται τα οράματα για τα οποία αγωνίστηκαν.
Σε αντιδιαστολή με κείνη την Πόλη των Αθώων, σήμερα όσο και να ψάξουμε, θα δυσκολευτούμε να βρούμε μια τέτοια πόλη, ικανή  συνθήκη και σπίθα, να συνθέσει ξανά εκείνο το σκηνικό, διότι η αθωότητα δεν είναι μια απλή έλλειψη ενοχής για οποιοδήποτε έγκλημα ή αδικία, ή μια άγνοια, αλλά μεγαλείο ψυχής  και δώσιμο χωρίς αντάλλαγμα, όπως πολύ σοφά ο Μπλέηκ γράφει στα Τραγούδια της Αθωότητας και Τα Τραγούδια της Πείρας
«Μπορώ να δω τον διπλανό μου
Να κλαίει και να μη λυπηθώ;
Μπορώ να δω άλλον θλιμμένο
Και να μην συμπαρασταθώ;
……
Κάθε φορά που κλαίς για κάποιον
Σε βάζει ο καλός Θεός
Και όταν δακρύζεις δάκρυ άλλου
Σε οδηγεί ο Δημιουργός…»
Η οικονομική κρίση που μας ταλανίζει, ίσως γεννήσει ξανά αθώους ανθρώπους που θα δακρύσουν για το δάκρυ του άλλου. Το έχουμε ανάγκη.
Μέσα στην ιστορία της η Καριζώνη τοποθετεί μια ακόμη παράλληλη ιστορία. Μια ιστορία που διαδραματίζεται στο Άγιον Όρος και στον αγώνα κάποιον άλλων ανθρώπων να σώσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά που κινδυνεύει από τη Γερμανική λαίλαπα. Οι μοναχοί του Αγίου Όρους. Άνθρωποι αφιερωμένοι στον Θεό που κουβαλούν το τεκμήριο της αθωότητας και της αγιότητας, αλλά και το βάρος της παρακαταθήκης των κειμηλίων ενός ολόκληρου πολιτισμού. Ως πραγματική ερευνήτρια της Ιστορίας η Καριζώνη δεν ξεφεύγει από το Ιστορικό γίγνεσθαι και ακολουθεί πιστά τις πηγές. Στο Βερολίνο πραγματικά είχε καταστρωθεί ένα σχέδιο αρπαγής των θησαυρών του Αγίου Όρους από τη Γερμανική Υπηρεσία Einsatzstab Reinchsleiter Rosenberg die besetzten Gebiete, όπως αργότερα παραδέχτηκε και ο ίδιος ο Μέρτενς, προϊστάμενος της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, στις φυλακές Αβέρωφ όπου κρατείτο ως εγκληματίας πολέμου.
Ο αγώνας εδώ πήρε τη μορφή ευέλικτης διπλωματίας των μοναχών, η οποία μάλιστα παρεξηγήθηκε από κάποιους επιδερμικούς ερευνητές της Ιστορίας στις μέρες μας. Η Καριζώνη όμως τοποθετεί τα γεγονότα στην πραγματική τους ιστορική διάσταση, χωρίς να κουράζει με περιττές ιστορικές αναφορές και χωρίς να κρίνει τη μέθοδο που ακολούθησαν οι μοναχοί, η οποία τελικά μάλλον απέδωσε, όπως και τα όπλα. Η αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου από τον Γερμανό καθηγητή Φράντς Ντέγκλερ έχει τη δική της ξεχωριστή συμβολική διάσταση στο έργο που καθηλώνει τον αναγνώστη και συμπορεύεται με την Ιστορική αλήθεια. Η συγγραφέας με αριστοτεχνικό τρόπο παντρεύει το γήινο με το μεταφυσικό για να μη ξεφύγει από την ιστορική αλήθεια. Το αποτέλεσμα υπέροχο στις σελίδες του έργου.
Ο λόγος της Κατερίνας Καριζώνη για μια ακόμη φορά λιτός, λακωνικός, κινείται υπέροχα στις παρυφές του ποιητικού λόγου και μετουσιώνεται αρκετές φορές στις σελίδες σε πραγματική ποίηση χωρίς να μπορεί να κρύψει τις ποιητικές της καταβολές. Ένα βιβλίο που δεν κουράζει τον αναγνώστη, αντίθετα τον παρακινεί να συνεχίσει για να μάθει. Να μάθει τα ψιλά γραμματάκια που η Ιστορία αφήνει ψίχουλα στην άκρη του τραπεζομάντιλου. Η Κατερίνα Καριζώνη τα μάζεψε ένα ένα και μας τα πρόσφερε στο καινούριο της μυθιστόρημα. Αξίζει να το διαβάσετε.
Καλή ανάγνωση

Χριστόδουλος Λιτζερίνος  

ΡΟΥΜΠΙΝΑ - Η γκεζερά της Αθωότητας

  Μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο από το e-shop των Εκδόσεων Ελκυστής, κάνοντας κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο:  You can get the book from ...