Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου 2017

ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ ΕΡΩΤΕΣ






Το διήγημά μου Η ΦΛΟΓΑ ΣΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ επιλέχθηκε από την κριτική επιτροπή στη Μικρή Λίστα του διαγωνισμού "Παράξενοι Έρωτες". 


Μόλις κυκλοφορήσει το συλλογικό έργο, όπου θα συμπεριλαμβάνεται, θα σας ενημερώσω. 

Το μόνο που μπορώ να πω για το διήγημα είναι ότι εμπνεύστηκα τον Παράξενο Έρωτα της δικής μου ιστορίας από τον αρχαίο μύθο της Ηρούς και του Λέανδρου. Τον έρωτά τους ύμνησαν ποιητές όπως ο Μουσαίος, ο Οβίδιος, ο Βιργίλιος, ο Παρτιάλης

Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2017

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΒΑΓΓΛΗΣ / Η ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΜΙΑ ΦΑΡΣΑ




Πριν μερικούς μήνες πήρα στα χέρια μου το βιβλίο του φίλου εκπαιδευτικού, δημοσιογράφου, συγγραφέα Στέργιου Βαγγλή Η ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΜΙΑ ΦΑΡΣΑ (τόσο σε ηλεκτρονική, όσο και σε καλαίσθητη έντυπη μορφή των εκδόσεων Εντευκτηρίου). Επειδή όμως έχω ως αρχή μου όταν γράφω να μη διαβάζω έργα άλλων συγγραφέων για να μη επηρεαστώ (δεν ξέρω αν είναι σωστό, αλλά έτσι συνήθισα) δεν ξεκίνησα αμέσως την ανάγνωση τότε.

Ο Στέργιος Βαγγλής είναι καταξιωμένος Χαλκιδικιώτης συγγραφέας με πλούσια συγγραφική δράση, κοινωνική και πολιτική. Όσοι διαβάσουν το βιβλίο του θα μάθουν εύκολα για το συγγραφικό του έργο από το βιογραφικό του και μόνο.

Το πρώτο πράγμα που διαπιστώνει ένας αναγνώστης, καθώς διαβάζει τις σελίδες του έργου, είναι η σχολαστική και προσεγμένη φιλολογική επιμέλεια, όπου κάθε λέξη, κάθε συλλαβή, κάθε σύνταξη, κάθε πρόταση, κάθε κόμμα και τελεία είναι προσεκτικά καρφιτσωμένες στο σύνολο, χωρίς να το καθιστούν αποστειρωμένο και άχρωμο, ένας σοβαρός κίνδυνος που μπορεί να προκύψει από την υπέρμετρη φιλολογική επιμέλεια. Φιλόλογος ο ίδιος, ξέρει να διακρίνει την ουσία  από την επιτήδευση με τη χρήση σωστού συντακτικού και παράθεση κατάλληλων λέξεων, χωρίς να μετατρέπεται αυτό σε μια ανιαρή διορθωμένη έκθεση σκέψεων.

Η αφήγηση ανατίθεται σε έναν παντογνώστη αφηγητή σε τρίτο πρόσωπο, ψυχρό, ο οποίος κρατά αποστάσεις από τους ήρωες του έργου, τηρώντας με θρησκευτική ευλάβεια την ανοικείωση των συναισθημάτων του, όπως πρέπει. Η απόσταση δε συγγραφέα και αφηγητή σωστή, καθόλη τη διάρκεια του έργου. Ενώ θα μπορούσαμε να επιτρέψουμε την ταύτιση του συγγραφέα με τον πρωταγωνιστή ή κάποιον άλλον ήρωα του έργου, ούτε αυτό αφήνει ο συγγραφέας να διαφανεί και έτσι έχουμε τα δυο πρόσωπα, του συγγραφέα και του αφηγητή, ανοίκεια συναισθημάτων και ξένα μεταξύ τους, δείγμα έμπειρου και καλού συγγραφέα.

Η γλώσσα λιτή, αλλά και λυρική ενίοτε (περιγραφές τόπων) χωρίς όμως αυτός λυρισμός να χαλάει τη συνολική εικόνα και να φτάνει σε υπερβολές ή και μελό καταστάσεις. Άριστος γνώστης της ελληνικής, δεν αφήνει τίποτα παρείσακτο να χαλάσει τον λόγο του και να θέσει σε κίνδυνο όλο το οικοδόμημα. Οι παρομοιώσεις προσεγμένες, τα επίθετα και οι επιθετικοί προσδιορισμοί περιορισμένα και ενταγμένα στο κείμενο προς εξυπηρέτηση και μόνο της μυθοπλασίας. Ακόμη και ο δοκιμιακός του λόγος, που είναι αλήθεια κυριαρχεί στο έργο, δεν αφήνει ούτε καν υπόνοια, του έμφυτου σε κάθε συγγραφέα, ναρκισσισμού, ο οποίος αποτελεί πάντα την αχίλλειο πτέρνα των συγγραφέων. 

Ο συγγραφέας Στέργιος Βαγγλής γράφει λοιπόν και δεν μιλάει. 

Σωστές χρονικές υπερβάσεις, που άλλοτε επιβραδύνουν ομαλά την ιστορία και άλλοτε την επιταχύνουν, ομορφαίνουν το έργο και βοηθούν τον αναγνώστη να παρακολουθήσει την εξέλιξη της ιστορίας με ενδιαφέρον, χωρίς να βαραίνουν τα χέρια του και να χαμηλώνουν τα βλέφαρα.

Στις εικόνες που συνθέτει συμμετέχουν ισότιμα όλες οι αισθήσεις και όχι μόνο η όραση

«… το τετραπόδισμα του αλόγου, συνδυασμένο με τον ρυθμό της περιλαίμιας κουδουνίστρας του, κρατούσαν το ακομπανιαμέντο ενός ευχάριστου τραγουδιού»

«… οι πρώτες σταγόνες άνοιξαν μικροσκοπικούς κρατήρες στο αφράτο έδαφος, που αντέδρασε αναδύοντας υγρή οσμή χωματίλας»


Η περιγραφή του κόσμου της φυλακής γίνεται με τρόπο που δεν καταλήγει ούτε στην μυθοποίησή της, ούτε στην απομυθοποίησή της. Περιγραφές καταστάσεων που ταιριάζουν σε περιβάλλον φυλακής και συνάμα απλές και ανθρώπινες, φτιάχνουν έναν κόσμο υπαρκτό, ο οποίος σε καμμιά περίπτωση δεν υπερβαίνει τη ζωή, αλλά ούτε υπολείπεται αυτής.

Ο Βαγγλής στο χτίσιμο της μυθοπλασίας του χρησιμοποιεί πολλά κλισέ, τα οποία, είναι αλήθεια, στην αρχή με τρόμαξαν. Ο Θανάσης (κεντρικός ήρωας) μαθαίνει ότι πάσχει από καρκίνο και ότι έχει ακόμη εξ μήνες ζωής. Αναθεωρεί τη ζωή του και τη σκέψη του, τις οικογενειακές και φιλικές του σχέσεις, τον έρωτα, το σεξ, τις επιλογές και προτεραιότητές του. Δέχεται να συμμετάσχει σε μια παράνομη πράξη με όφελος ένα σεβαστό ποσό για να μπορέσει να ζήσει αξιοπρεπώς η οικογένεια μετά τον θάνατό του. 

Έτσι, ενώ όλα δείχνουν μια μελό μετεξέλιξη της ιστορίας, με επιδέξιο τρόπο ο συγγραφέας μας οδηγεί σε άλλα μονοπάτια του νου και μας βάζει να σκεφτούμε τα αδιέξοδα της ζωής και όχι τις λύσεις, οι οποίες βέβαια θα έρθουν στο τέλος, αλλά πρώτα θα φιλτραριστούν από μια σειρά λυτρωτικών διεργασιών, όπου ο κάθε ήρωας θα κολαστεί και μετά θα καθαρθεί, μαζί του και ο αναγνώστης.

Όταν είναι βέβαιος ο θάνατος, άμεσα ορατός και χρονικά προσδιορισμένος, ως δια μαγείας όλα τα προβλήματα λύνονται και οι απαντήσεις στα ερωτήματα μοιάζουν εύκολες. Όταν όμως ο θάνατος δεν υπολογίζεται στο παιχνίδι της ζωής και φαντάζει μακρινός, τότε τα προβλήματα εμφανίζονται πελώρια και δυσεπίλυτα. 

Είναι ακριβώς αυτή η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της ζωής και του θανάτου που ο Βαγγλής την αντιμετωπίζει ως φάρσα της ζωής, έχει όμως συνένοχό της τον θάνατο. Χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσε να σκαρώσει με επιτυχία τη   φάρσα της.   

Οι προσωπικές ζωές όλων των προσώπων που συμμετέχουν στην ιστορία, ξεδιπλώνονται με όμορφο τρόπο, είτε με επιβραδυντικές αναδρομές, είτε με όνειρα, είτε με αναπολήσεις που κοσμούν διάσπαρτα το έργο, έτσι στο τέλος ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός της ζωής του καθενός χωρίς να παραλείπεται κανένας.  

Ο συγγραφέας σκιαγραφεί τους ήρωες, την προσωπικότητα και τον ψυχισμό τους, κυρίως με όχημα τον δοκιμιακό και αφηγηματικό λόγο του. Θα προτιμούσα να γίνονταν αυτή η ψυχογραφική δόμηση περισσότερο μέσα από τους διαλόγους και τις πράξεις, αλλά αυτή είναι μια προσωπική εκτίμηση, ίσως και συγγραφική εμμονή ή διαστροφή. Επίσης πιστεύω ότι θα συνιστούσε μια άλλη ρώμη αν μετά το πρώτο κεφάλαιο, όπου ο πρωταγωνιστής Θανάσης λέει στους συγκρατούμενούς του πώς κατέληξε στη φυλακή, αυτή η εξιστόρηση να μην γίνονταν από τον ίδιο τον αφηγητή, αλλά ο συγγραφέας να επέλεγε τον ίδιο τον ήρωα να αφηγηθεί την ιστορία του σε πρώτο πρόσωπο. Ίσως η παράθεση γεγονότων επάλληλων με την ιστορία του Θανάση, που δεν γνώριζε όμως ο ίδιος, να ανάγκασε τον συγγραφέα να μη προσθέσει και δεύτερο αφηγητή στο έργο. Είναι μια επισήμανση προσωπική, η οποία πιστεύω όμως θα έδινε άλλη δυναμική στο έργο και θα έσπαγε τη μονοτονία του ενός παντογνώστη αφηγητή.

Οι ανατροπές στην ιστορία έρχονται αργά και ο χρόνος κυλά προσεκτικά δομημένος από τον συγγραφέα μέχρι την τελική κάθαρση. 

Ο Βαγγλής, άριστος γνώστης της δομής της αρχαίας τραγωδίας, οικοδόμησε το έργο του γνωρίζοντας ότι πρέπει οι αναγνώστες να εισπράξουν την κάθαρση των ψυχών και των πράξεων και το δίνει αυτό στο τέλος με περισσή λιτότητα, χωρίς να κάνει επιτηδευμένο κρότο.

Για την ιστορία τώρα ο Θανάσης, παντρεμένος με τη Μελίνα, πληροφορείται ότι πάσχει από καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο και ότι έχει ακόμη εξ μήνες ζωής. Αναθεωρεί όλη του τη ζωή, δεν λέει στη γυναίκα του το πρόβλημα για να μη τη στενοχωρήσει, απατά τη γυναίκα του για να ζήσει έναν απαγορευμένο έρωτα που δεν τόλμησε να ζήσει τόσα χρόνια, πέφτει όμως στα χέρια του Φάνη, ενός ιδιοκτήτη καφετέριας που λειτουργεί συγκαλυμμένα και ως οίκος ανοχής. Ο Φάνης μαθαίνει το πρόβλημά του και προτείνει στον Θανάση να γίνει βαποράκι ναρκωτικών από το αεροδρόμιο Θεσσαλονίκης. Του δίνει ένα σεβαστό ποσόν προκαταβολή με το οποίο πληρώνει το δάνειό του και με το υπόλοιπο θα μπορέσει να ζήσει η οικογένειά του αξιοπρεπώς, αλλά δεν προλαβαίνει να παραδώσει τις βαλίτσες γιατί συλλαμβάνεται έξω από το αεροδρόμιο και καταλήγει προφυλακισμένος στα Διαβατά.
Στα Διαβατά ξεδιπλώνεται ο κόσμος των φυλακών, ένα περιβάλλον πρωτόγνωρο γι αυτόν, όπου κατορθώνει να επιβιώσει λόγω της ασθένειας και του επικείμενου θανάτου του, πατώντας πάνω στην συμπόνια των έγκλειστων. Ο Φάνης προσφέρεται να βοηθήσει την οικογένειά του και στο τέλος, για να ικανοποιήσει τον θιγμένο ανδρισμό του, κατορθώνει να ψυχαναγκάσει τη Μελίνα και να φτιάξει δεσμό μαζί της, κινούμενος πάντα ιδιοτελώς. Όλα όμως ανατρέπονται όταν το ΑΧΕΠΑ πληροφορεί τη Μελίνα πως έγινε λάθος και η διάγνωση αφορούσε άλλον ασθενή που πέθανε. Με τον παραμερισμό του θανάτου από το οπτικό πεδίο της ζωής του Θανάση, ξαναγεννιούνται όλα τα προβλήματα και προστίθενται νέα. Οι ανατροπές μέχρι το τέλος του έργου διαδέχονται η μια την άλλη.

Ο Στέργιος Βαγγλής έγραψε πιστεύω ένα μυθιστόρημα άρτιο τεχνικά, ιδιαίτερα προσεγμένο σε κάθε του λεπτομέρεια που δεν θα αφήσει ασυγκίνητο τον αναγνώστη μέχρι το τέλος.
* * * * * 
Χριστόδουλος Λιτζερίνος

Σεπτέμβρης 2017

ΡΟΥΜΠΙΝΑ - Η γκεζερά της Αθωότητας

  Μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο από το e-shop των Εκδόσεων Ελκυστής, κάνοντας κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο:  You can get the book from ...